Son yıllarda arabuluculuk, tarafların uyuşmazlıklarını mahkemeye gitmeden çözebilecekleri bir süreç olarak önemini giderek artırmaktadır. Anlaşmazlıkları daha ekonomik, daha barışçıl ve daha hızlı bir şekilde sonuca ulaştıran arabuluculuk hizmetleri, giderek daha fazla kurum ve kişi tarafından tercih edilmektedir.
Yükselen trendlerle birlikte arabuluculuk, Aile hukuku alanında da mahkeme süreçlerine doğrudan başvurmak yerine ön plana çıkan bir yöntem haline gelmiştir. 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de aile hukuku kapsamındaki arabuluculuk süreçleri zorunlu olmamakla birlikte, ailelerin yaşadıkları uyuşmazlıkları daha rahat ve hızlı bir şekilde çözme imkânı sunması nedeniyle yaygın olarak tercih edilmektedir.
Özellikle mahkemeler üzerinde yaratılan yükün azaltılması açısından taşıdığı önem nedeniyle, önümüzdeki dönemlerde aile hukukuna dahil olan süreçlerde arabuluculuğun zorunlu hale getirilmesi de gündemdedir.
Aile Arabuluculuğu Hangi Alanlarda Tercih Edilebilir?
Aile hukukunda arabuluculuk, aile üyeleri arasında yaşanan anlaşmazlıkların doğrudan mahkemeye başvurulmadan, bir arabulucu eşliğinde çözümlenmesini ifade eder. Aile Arabuluculuğu, bir aile içinde yaşanabilecek pek çok uyuşmazlıkta tercih edilebilir. Bu doğrultuda, evliliğin sonlanması durumunda yapılacak mal paylaşımı, varsa ailenin çocuklarına ilişkin verilecek maddi nitelikli kararlar ve nafaka / tazminat gibi süreçlere ilişkin konular Aile Arabuluculuğu vasıtasıyla çözüme ulaştırılabilir. Devam eden bir evlilikte mal paylaşımına ilişkin uyuşmazlıklar da yine Aile Arabuluculuğu kapsamına girebilir.
Tüm bunların yanı sıra, henüz evli olmayan çiftleri kapsayan bazı maddeler de Aile Arabuluculuğuna elverişli olabilir. Örneğin daha önceden nişanlanıp, daha sonra bu nişanı bozan çiftlerin birbirlerinden aldıkları hediyeleri iade etme süreçlerinde bir uyuşmazlık yaşaması veya birbirlerinden maddi tazminat talep etmeleri durumunda Aile Arabuluculuğu tercih edilebilir.
Aile hukuku alanında uzmanlaşmış bir arabulucunun yalnızca hukuki bilgiye sahip olması değil, aynı zamanda aile içi iletişim ve psikolojik destek konularında da yetkinlik göstermesi beklenir. Bu yetkinliklere sahip bir arabulucu, tarafların sorunlarını uzlaşma yoluyla çözmelerine yardımcı olmanın yanı sıra, gelecekte daha sağlıklı ilişkiler kurmalarına da katkı sağlayabilir.
Aile Arabuluculuğu, genellikle ilişkilerinde sorun yaşayan kişiler tarafından başvurulan bir yöntemdir. Yetkin bir arabulucu, tarafların birbirlerini daha iyi anlamalarını sağlayarak, anlaşmazlıkların yapıcı bir şekilde çözüme kavuşturulmasına olanak tanır.
Aile Hukukunda Arabuluculuk Süreçleri Nasıl İlerler?
Aile Arabuluculuğu süreci, tarafların arabuluculuk için başvuru yapması ve sürecin arabuluculuk ile çözülüp çözülemeyeceğinin tespiti ile başlar. Aşağıdaki bölümde görebileceğiniz gibi, bazı istisnai durumlar Aile Arabuluculuğuna elverişsiz olarak tanımlanır.
Sürecin en önemli adımlarından bir tanesi, Aile Arabuluculuğu konusunda bilgili ve yetkin bir arabulucu seçiminin yapılmasıdır. Günümüzde hem Türkiye’de hem de dünya genelinde Aile Arabuluculuğunun ayrı bir uzmanlık alanı olduğu ve bu alanda uzmanlaşan kişilerin aileler arasındaki iletişimi etkili bir şekilde yönetebilecek bilgi birikimine sahip olmaları gerektiği genel kabul görmektedir.
Seçilen arabulucunun, duygusal yoğunluğu yüksek olan bu süreçlerde tarafların birbirine saygılı, önyargısız ve çözüm odaklı yaklaşabileceği tarafsız bir tartışma ortamı yaratabilmesi adeta bir zorunluluktur. Bu nedenle, arabulucuların stres ve öfke yönetimi konusunda etkin, Aile Arabuluculuğu özelinde geliştirilmiş yöntem ve modeller konusunda bilgili kişiler olması tercih edilir. Özellikle süreçten etkilenebilecek çocukların olduğu durumlarda, arabulucunun çocukların sağlığını ve ruh halini ön plana koyacak bilinçli kararlar verebilmesi beklenir.
Arabulucunun belirlenmesinin ardından, seçilen arabulucu, çiftler arasında sorun yaratan uyuşmazlıkları detaylı olarak inceler ve ihtiyaç olması durumunda taraflarla bağımsız görüşmeler yaparak durumu objektif bir şekilde değerlendirmeye çalışır.
Bunun ardından, iki tarafın bir arada olacağı bir oturum düzenlenerek uyuşmazlıkların giderilmesi için çalışmalara başlanır. Bu oturumda, arabulucu her iki tarafın sunacağı bilgi, görüş ve belgeleri değerlendirdikten sonra tarafların talep ve beklentilerini anlayarak iki tarafın da memnun olacağı bir çözüme ulaşmak için çaba sarf eder.
İlk oturumun ardından, tarafların anlaşabileceği bir çözüme ulaşılana kadar arabulucu ile tekrar görüşmeler yapılabilir. İki tarafın uzlaşı sağlaması ile, süreç olumlu bir şekilde sonuçlanmış olur. Tarafların anlaşma sağlayamaması veya bir şekilde arabulucu ile görüşmelere katılmayı bırakması / reddetmesi, sürecin olumsuz sonuçlanmasına sebep verebilir.
Aile Hukukunda Arabuluculuk Süreçlerinin Tercih Edilemeyeceği Durumlar ve Önemli Detaylar
Belirtildiği üzere arabuluculuk süreçleri, iki tarafın mahkemeye gitmeden kendi aralarında ortak bir çözüme ulaşması esasına dayanır. Ancak, arabuluculuğun aile hukuku içinde elverişli olmadığı bazı spesifik senaryolar da bulunmaktadır. Bu nedenle, yasal yaptırım gerektiren boşanma veya velayet gibi süreçlerde arabuluculuk hukuki bir sonuç elde etmek için kullanılamaz. Bir başka deyişle, arabuluculuk süreçlerinde resmi olarak bağlayıcı olan boşanma ve velayet gibi kararlar alınamaz.
Her ne kadar arabuluculuk kurumu boşanma gibi süreçlerde doğrudan resmî sonuç veremese de bu durum boşanma ile bağlantılı süreçlerde arabuluculuk hizmetlerinden faydalanılamayacağı anlamına gelmez. Örneğin, boşanmanın kesinleşmesinden sonra nafaka konusunda yaşanabilecek uyuşmazlıklarda arabuluculuk kurumuna başvurulabilir.
Yoksulluk nafakasının arttırılması, azaltılması ve kaldırılması gibi konularda uyuşmazlık yaşanması durumunda, taraflar uzman bir arabulucuya başvurarak şartları tekrar gözden geçirme imkanına sahiptirler
Aile hukukunda arabuluculuğa imkân tanımayan en önemli kategori, aile içi şiddet iddiasının bulunduğu durumlardır. Konuyla ilgili 6235 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Madde 1/f.2, aşağıdaki ifadeleri içermektedir;
“Bu Kanun, yabancılık unsuru taşıyanlar da dâhil olmak üzere, ancak tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş veya işlemlerden doğan özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümlenmesinde uygulanır. Şu kadar ki, aile içi şiddet iddiasını içeren uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişli değildir.”
Bu nedenle, taraflar arasındaki anlaşmazlığın şiddete varacak kadar olumsuz ilerlediği durumlarda arabuluculuk süreçlerinin tercih edilmesi mümkün değildir.
Aile Hukukunda Arabuluculuk Süreçlerinin Sağladığı Avantajlar
Hukukun diğer alanlarında da olduğu gibi, aile hukukunda arabuluculuğun tercih edilmesi taraflara pek çok önemli avantaj sağlamaktadır. Bunlardan birkaçını sizler için derledik;
- Maliyet – Arabuluculuk süreçlerinin tercih edilmesi mahkeme süreçlerinin oluşturacağı maddi yükü oldukça azaltmaktadır. Sonucun mahkemede belirlenmesi gereken durumlarda bile, olumlu sonuçlanan arabuluculuk süreçleri tarafların aynı düzlemde yer almasını sağlayarak mahkeme süreçlerinin çok daha hızlı ve ekonomik bir şekilde çözülmesini mümkün kılabilir.
- Esneklik ve Psikolojik Rahatlık – Arabuluculuk, mahkeme süreçlerine kıyasla çok daha esnek bir ortam sunar. Sürecin zamanlaması, yeri ve genel işleyişi tarafların ihtiyaçlarına göre şekillendirilebilir. Bu esneklik, tarafların daha az baskı hissetmelerini ve kendi hızlarında ilerlemelerini sağlar.
Ayrıca, mahkeme ortamındaki resmi ve çoğu zaman stresli atmosferin aksine, arabuluculuk süreçleri daha samimi ve destekleyici bir ortamda yürütülür. Taraflar, kendi düşüncelerini ve duygularını daha özgür bir şekilde ifade edebilir, karşı tarafı daha iyi anlama şansı bulabilir. Bu durum, tarafların kendilerini duygusal olarak daha güvende hissetmelerine katkı sağlar ve uyuşmazlıkların daha yapıcı bir şekilde çözülmesine olanak tanır.
Sonuç olarak, arabuluculuk süreçlerinin sağladığı esneklik ve psikolojik rahatlık, tarafların çatışmalara çözüm bulma sürecine aktif olarak katılmalarını teşvik eder ve daha sürdürülebilir anlaşmalara ulaşmalarını kolaylaştırır. - Geleceğe Yönelik İlişkiler – Söz konusu aile hukuku olduğunda, nihai olarak boşanma ile tamamlanacak süreçlerde bile tarafların geleceğe yönelik olumlu ilişkiler geliştirmesi önemlidir. Özellikle çocuk sahibi aileler, hayatlarına birlikte devam etmeme kararı alsa bile, çocuklarının sağlığı ve geleceği için sık sık aynı ortamda bulunacak ve ortak kararlar almak durumunda kalacaktır. Arabuluculuk süreçleri, tarafların birbirlerini daha iyi anlamasını sağlayarak geleceğe yönelik daha iyi ilişkilerin temelini atmada büyük bir rol üstlenir.
- Uzman Desteği – Aile hukuku alanında uzmanlaşmış arabulucular, bu hukuk dalına ve kapsamındaki tüm ayrıntılara hâkim bireylerdir. Bu uzmanlıkları sayesinde, çiftlerin yasal zeminde doğru kararlar almasına yardımcı olmakla birlikte, taraflar arasında görüşülen konuların gözden kaçabilecek yasal boyutlarını tespit edebilir ve bunların daha verimli bir şekilde çözüme kavuşturulmasını sağlayabilirler. Ayrıca, süreci etkin bir şekilde yönlendirerek taraflara zaman kazandırabilirler.
- Özel Hayatın Gizliliğinin Korunması – Arabuluculuk süreçlerinin mahkeme süreçlerine göre daha gizli ilerlemesi, bu yöntemin tercih edilmesinin temel sebeplerinden biridir. Özellikle aile arabuluculuğu söz konusu olduğunda, gizlilik unsuru çok daha önemli hale gelmektedir. Taraflar arasındaki anlaşmazlıkların boyutu ne olursa olsun, kişisel hayatlarına dair özel meselelerin toplum önünde tartışılması, çoğu ailenin kaçınmak istediği bir durumdur. Bu nedenle, ailevi sorunların arabuluculuk yoluyla çözülmesi, taraflara mahremiyetin korunması açısından önemli bir avantaj sunar.
Aile Hukukunda Arabuluculuk Süreçlerinin Başarılı Olması İçin Gerekenler
Arabuluculuk süreçleri, diğer yasal yöntemlerin aksine gönüllülük esasına dayanır ve bu süreçte tarafların iyi niyetle yaklaşımı büyük önem taşır. Taraflar arasında karşılıklı saygıya dayalı bir iletişim ve ortak çözüm arayışı, sürecin başarıya ulaşmasında belirleyici faktörlerdir.
Başarılı bir arabuluculuk süreci için, tarafların duygusal dengesini sağlayabilecek, Aile hukuku alanında uzmanlaşmış ve deneyimli bir arabulucunun seçilmesi kritik bir adımdır. Doğru bir arabulucu seçimi, tarafların ihtiyaçlarını ve beklentilerini göz önünde bulundurarak her iki tarafı da tatmin edecek çözümler üretilmesini sağlar.
Aile hukuku süreçlerinde arabuluculuk hakkında daha fazla bilgi almak ve profesyonel destek hizmetlerimizden faydalanmak için bize ulaşabilirsiniz. Uzman ekibimiz, sizin için en uygun çözümleri sunmak adına her zaman yanınızdadır.
Kaynakça
Aile Arabuluculuğu Konusunda Güncel Gelişmeler (https://karabayhukuk.com/upload/Aile-Arabuluculugu-2019.pdf)
Aile Hukukundan Doğan Uyuşmazliklarin Arabuluculuğa Elverişliliği (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3680103)
Aile ve Miras Hukukunda Uzman Arabuluculuk (https://adb.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1832021210317Aile_ve_Miras.pdf)
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120622-1.htm